SCHOLASTYKA. Drugi okres filozofii średniowiecznej (XI-XVI wiek). Wyrazy scholastyka i scholastyczny bywają często używane przez niefachowców w pejoratywnym znaczeniu. Takie znaczenie nadał im wiek XVIII. Analogiczny odcień miała (wówczas) np. nazwa średniowiecznej sztuki gotyk. Powtarzanie kpin i fałszów głoszonych ongiś (nie tylko w XVIII wieku, ale przede wszystkim w czasie odrodzenia) jest zabobonem świadczącym o ignorancji tego, kto go wyznaje. Zwolennicy tego zabobonu podają na przykład jako typowo scholastyczną subtelność pytanie “ile aniołów mieści się na główce od szpilki?”, podczas gdy wszyscy scholastycy bez wyjątku uważali anioły za istoty ponad-przestrzenne i takie pytanie byłoby dla nich bez sensu.

Prawdą jest, że scholastyka, zwłaszcza jej szczytowy okres (wiek XIII) należy do najświetniejszych epok myśli filozoficznej. Świetnie rozwinęła się wówczas logika, ontologia, filozofia języka, filozofia człowieka (antropologia) i inne dyscypliny filozoficzne. Wybitny historyk filozofii twierdzi, że “nigdy filozofia, rozwijając się długo i konsekwentnie w jednym kierunku, nie doszła do tak zwartego i wykończonego systemu pojęć jak w scholastyce” (Tatarkiewicz). Scholastyka była zarazem filozofią naukową, w tym sensie, że była najzupełniej bezosobista, obiektywna i racjonalna.

Upadek scholastyki pod ciosami kpiących pisarzy odrodzenia jest równoznaczny z początkiem zaiste ciemnego, “średniego” okresu między dwiema żywymi epokami myśli: scholastyczną i współczesną. Większość dorobku zdobytego w starożytności i średniowieczu została wówczas zapomniana i trzeba było doczekać się końca XIX wieku, aby filozofia mogła znowu nawiązać do scholastycznej tradycji.

Toteż używanie nazwy scholastyczny w tym znaczeniu jest zabobonem i jest za taki uważane przez wszystkich znawców przedmiotu.

Patrz: filozofia nowożytna, odrodzenie, postęp.