WARTOŚĆ. To, dzięki czemu dany przedmiot jest wartościowy, nazywa się wartością; wtórnie bywają tak nazywane, mniej ściśle, wartościowe przedmioty. Z wartością związanych jest kilka zabobonów.

1. Jeden z nich miesza wartości z wartościowaniem. Jest to zupełne nieporozumienie, podobne do tego, które popełniłby człowiek twierdzący, że liczba jest tym samym co liczenie. Ten zabobon jest wynikiem psychologizmu, niezdolności do zrozumienia nierealnych przedmiotów. W rzeczywistości każde wartościowanie przypisuje przedmiotowi pewną wartość, tak że wartość jest jego przedmiotem, podobnie jak rzecz widziana jest przedmiotem widzenia.

2. Inny zabobon polega na mniemaniu, że wartości zmieniają się w ciągu dziejów: to co było wartością wczoraj, nieraz nie jest już wartością dzisiaj i odwrotnie. Prawdą jest, że wartościowania ludzkie zmieniają się wielce w czasie i że liczne wartości uznawane, powiedzmy, przez starożytnych Greków, nie są uznawane przez współczesnych Polaków. Ale to samo jest prawdą np. odnośnie poglądów geograficznych, a nawet matematycznych. Starożytni Egipcjanie używali w ciągu trzydziestu wieków fałszywego wzoru na powierzchnię trójkąta. Z tego nie wynika bynajmniej, by zasady dotyczącego nowego trójkąta zmieniały się w czasie, ale tylko że ludzka wiedza o nich się zmieniła. Podobnie jest i z wartościami: jedne spośród nich są lepiej poznane w jednym okresie, inne w innym. Same wartości są równie niezmienne jak liczby i tym podobne.

3. Trzeci zabobon głosi zupełną względność wartościowań. Powiada się, że co jest wartością dla jednego człowieka, nie jest nią dla innego. Najbardziej rozpowszechniona postać tego zabobonu czyni wartościowania bezwzględnie zależnymi od kręgu kulturowego, społeczeństwa, klasy itp. Prawdą jest natomiast, że nasze poznanie wartości jest zawsze jednostronne i stąd zależne od tego, czym jesteśmy, m.in. od potrzeb społecznych. Ale prawdą jest także, że ludzie mają pewne potrzeby wszystkim wspólne i stąd podstawowe wartościowania są w zasadzie niezmienne.

Przyczyną szerzenia się tych zabobonów jest sceptycyzm i przesadny nacisk położony na społeczeństwo.

Patrz: etyka, relatywizm.